Miras hukuku, ölen kişinin malvarlığının kime ve nasıl intikal edeceğini düzenleyen bir hukuk dalıdır. Miras hukukunda, miras bırakanın kanunen belirlenmiş mirasçılarından bazılarına saklı pay adı verilen bir koruma tanınmıştır. Saklı pay, miras bırakanın hiçbir şekilde müdahale edemeyeceği, üzerinde tasarruf edemeyeceği şekilde bir miras hakkına sahip olan mirasçılara denir. Saklı pay sahibi olanların saklı payı dışındaki oranlarda miras bırakan dilediği gibi tasarrufta bulunabilir. Saklı pay sahibi mirasçılar, miras bırakanın altsoyu, anne-babası ve eşidir.
Ancak bazı durumlarda, miras bırakan, saklı pay sahibi mirasçıları mirasçılıktan çıkarabilir. Bu işleme mirastan ıskat veya mirasçılıktan çıkarma denir. Mirastan ıskat, miras bırakanın ölüme bağlı bir tasarrufla, yani vasiyetname veya miras sözleşmesiyle, saklı pay sahibi mirasçıyı miras hakkından mahrum bırakmasıdır. Mirastan ıskat, ancak kanunda belirtilen sebeplerin varlığı ve yeterli delillerin sunulması halinde geçerli olur. Mirastan ıskat, mirasçılar arasında uyuşmazlıklara ve davalara neden olabilecek önemli bir konudur.
Bu yazıda, mirastan ıskat sebepleri, ıskat çeşitleri, ıskat süreci ve itiraz yolları hakkında bilgi vermeye çalışacağız.
Mirastan ıskat sebepleri nelerdir?
Mirastan ıskat, ancak Türk Medeni Kanunu'nun 510 ve 513. maddelerinde sayılan durumların varlığı halinde mümkündür.
Madde 510- Aşağıdaki durumlarda mirasbırakan, ölüme bağlı bir tasarrufla saklı paylı
mirasçısını mirasçılıktan çıkarabilir:
1. Mirasçı, mirasbırakana veya mirasbırakanın yakınlarından birine karşı ağır bir suç
işlemişse,
2. Mirasçı, mirasbırakana veya mirasbırakanın ailesi üyelerine karşı aile hukukundan
doğan yükümlülüklerini önemli ölçüde yerine getirmemişse.
Madde 513- Mirasbırakan, hakkında borç ödemeden aciz belgesi bulunan altsoyunu, saklı
payının yarısı için mirasçılıktan çıkarabilir. Ancak, bu yarıyı mirasçılıktan çıkarılanın doğmuş ve
doğacak çocuklarına özgülemesi şarttır.
Bu sebepler kanunda tahdidi olarak düzenlenmiş olup, bu sebepler dışında başka bir sebebe dayanılarak saklı paylı mirasçıların mirastan çıkarılması söz konusu olamaz. Mirasçılıktan çıkarma kendi içinde mirasçılıktan cezai çıkarma ve koruyucu çıkarma olmak üzere ikiye ayrılır.
Mirasçılıktan cezai çıkarma
Mirasçılıktan cezai çıkarma, saklı paylı mirasçının saklı pay kurumunun temelini oluşturan aile bağlarını TMK m. 510'da öngörülen davranışlardan en az birini yapmak suretiyle kusurlu ve ağır biçimde sarsması sebebiyle mirasbırakan tarafından mirasçılıktan çıkarılmasıdır. Bu davranışlar şunlardır:
- Mirasçının mirasbırakana veya mirasbırakanın yakınlarından birine karşı ağır bir suç işlemiş olması. Bu suçun ceza hukuku kuralları bakımından değil, işlenen fiilin aile bağlarına olan etkisi bakımından medeni hukuk esaslarına göre hâkim tarafından takdir edilmesi gerekir. Örneğin, mirasbırakanı dövmek, hakaret etmek, iftira atmak, dolandırmak, öldürmeye teşebbüs etmek gibi fiiller ağır suç olarak kabul edilebilir. Bu suçun tamamlanması veya mahkumiyet kararı bulunması şart değildir. Ayrıca, bu suçun mirasbırakanın kan bağı olan yakınlarına değil, mirasbırakanın sevgisiyle sevdiği, üzüntüsüyle üzüldüğü kişilere karşı da işlenmesi yeterlidir.
- Mirasçının mirasbırakana veya mirasbırakanın ailesi üyelerine karşı aile hukukundan doğan yükümlülüklerini önemli ölçüde yerine getirmemiş olması. Bu yükümlülükler, mirasbırakanın bakımı, eğitimi, sağlığı, geçimi, onur ve haysiyeti ile ilgili olabilir. Örneğin, mirasçının mirasbırakanı terk etmesi, ilgisiz kalması, bakımını sağlamaması, hakaret etmesi, aşağılaması, küsmesi gibi fiiller yükümlülüklerin ihlali olarak değerlendirilebilir.
- Mirasçının mirasbırakana karşı hayatını tehlikeye sokacak şekilde kasten yaralamış olması. Bu fiil, mirasbırakanın ölümüne neden olmasa bile, mirasçılıktan çıkarma sebebidir. Örneğin, mirasçının mirasbırakanı bıçaklaması, zehirlemesi, ateşli silahla vurması gibi fiiller hayatı tehlikeye sokan yaralama olarak nitelendirilebilir.
- Mirasçının mirasbırakana karşı onur kırıcı davranışlarda bulunmuş olması. Bu fiil, mirasbırakanın şeref ve haysiyetini zedeleyen, küçük düşüren, aşağılayan, alay eden, hakaret eden, iftira eden, tehdit eden, şantaj yapan, taciz eden, aile sırlarını açıklayan gibi davranışları kapsar.
Mirasçılıktan koruyucu çıkarma
Mirasçılıktan koruyucu çıkarma, hakkında borç ödemeden aciz belgesi bulunan altsoyun mirasçılıktan çıkarılması yoluyla borç ödemeden aciz olan altsoyun kendi çocuklarının mirasçı olmasının sağlanmasıdır. Bu işlem, TMK m. 513'te düzenlenmiştir. Bu işlemde, mirasbırakan, borç ödemeden aciz olan altsoyunun miras payını, onun çocuklarına bırakır. Böylece, borç ödemeden aciz olan altsoyunun miras payının alacaklılarına gitmesi engellenir. Bu işlem, mirasbırakanın iradesine bağlı olup, zorunlu değildir. Ayrıca, bu işlem, mirasbırakanın ölümünden önce yapılmalıdır. Mirasbırakanın ölümünden sonra, borç ödemeden aciz olan altsoyunun mirasçılıktan çıkarılması mümkün değildir.
Mirastan ıskat hangi şekillerde yapılabilir ?
Mirastan ıskat, miras bırakanın ölüme bağlı bir tasarrufla, yani vasiyetname veya miras sözleşmesiyle yapılabilir. Bu iki çeşit arasında bazı farklar vardır.
Vasiyetname ile mirastan ıskat
Vasiyetname, miras bırakanın ölümünden sonra malvarlığının kime ve nasıl intikal edeceğini belirlediği yazılı bir beyandır. Vasiyetname, resmi veya el yazılı olabilir. Resmi vasiyetname, noter veya mahkeme huzurunda yapılır. El yazılı vasiyetname, miras bırakanın kendi el yazısıyla yazdığı ve imzaladığı bir belgedir. Vasiyetname ile mirastan ıskat, miras bırakanın vasiyetnamesinde, mirastan ıskat sebeplerini belirtmesi ve saklı paylı mirasçıyı mirasçılıktan çıkardığını açıkça beyan etmesi ile yapılır. Vasiyetname ile mirastan ıskat, miras bırakanın ölümünden sonra hüküm ifade eder. Miras bırakan, vasiyetnamesini her zaman değiştirebilir veya iptal edebilir.
Miras sözleşmesi ile mirastan ıskat
Miras sözleşmesi, miras bırakanın, ölümünden sonra malvarlığının kime ve nasıl intikal edeceğini, diğer mirasçılarla veya üçüncü kişilerle yaptığı bir sözleşmedir.
Miras sözleşmesi, ancak noterde yapılabilir. Miras sözleşmesi ile mirastan ıskat, miras bırakanın, miras sözleşmesinde, mirastan ıskat sebeplerini belirtmesi ve saklı paylı mirasçıyı mirasçılıktan çıkardığını açıkça beyan etmesi ile yapılır. Miras sözleşmesi ile mirastan ıskat, miras bırakanın ölümünden sonra hüküm ifade eder. Miras bırakan, miras sözleşmesini değiştiremez veya iptal edemez.
Mirastan ıskata itiraz nasıl yapılır?
Mirastan ıskata itiraz, miras bırakanın saklı paylı mirasçıyı mirastan çıkardığı belgenin (vasiyetname veya miras sözleşmesi) iptali davası ile yapılır. Bu dava, mirastan ıskat edilen saklı paylı mirasçı veya onun mirasçıları tarafından açılabilir. Bu dava, miras bırakanın ölümünden itibaren bir yıl içinde açılmalıdır. Bu dava, miras bırakanın son ikametgahının bulunduğu yerdeki asliye hukuk mahkemesinde görülür
Madde 512- Mirasçılıktan çıkarma, mirasbırakan ancak buna ilişkin tasarrufunda çıkarma sebebini belirtmişse geçerlidir.
Mirasçılıktan çıkarılan kimse itiraz ederse, belirtilen sebebin varlığını ispat, çıkarmadan
yararlanan mirasçıya veya vasiyet alacaklısına düşer.
Sebebin varlığı ispat edilememiş veya çıkarma sebebi tasarrufta belirtilmemişse tasarruf, mirasçının saklı payı dışında yerine getirilir; ancak, mirasbırakan bu tasarrufu çıkarma sebebi hakkında düştüğü açık bir yanılma yüzünden yapmışsa, çıkarma geçersiz olur.
“… Tasarrufta çıkarma sebebi gösterilmiştir. Yapılan soruşturma ve toplanan delillerden, davacının 03.10.1999 tarihinde yetmişdört yaşındaki annesini dövdüğü ve hakaret ettiği, bu suçtan dolayı mahkum olduğu anlaşılmaktadır. Tasarrufta gösterilen çıkarma sebebinin varlığı davalılarca ispat edilmiştir. Bu durumda çıkarmaya ilişkin
tasarrufun, sebebi hakkında açık bir yanılmaya dayandığı kabul edilemez…”
Y. 2. HD 2010/553 E. 2010/2901 K
“…çıkarma sebebinin açık olması, belirli bir eyleme, işleme ve davranışa dayanması gerekmektedir. Sadece mirasdan ıskat ettim, miras dışı bıraktım, bana ilgi göstermedi v.b. gibi gerekçesiz sözler yeterli sayılmamalıdır. Çıkarma sebebi kabul edilen olayların, delillerinin gösterilmesi de mirasçının çıkarmaya itirazı halinde diğer tarafa kolaylık sağlayacağından, tasarrufda yer almalıdır…” Y. 3. HD.2019/5571 E. 2021/471 K.
Mahkeme, delilleri değerlendirerek, mirastan ıskatın geçerli olup olmadığına karar verir. Mahkemenin kararı kesinleştikten sonra, miras paylaşımı buna göre yapılır.
Sonuç
Miras hukuku, aile bağlarının devamını sağlamak amacıyla, miras bırakanın malvarlığının kime ve nasıl intikal edeceğini düzenleyen bir hukuk dalıdır. Miras hukukunda, miras bırakanın kanunen belirlenmiş mirasçılarından bazılarına saklı pay adı verilen bir koruma tanınmıştır. Saklı pay, miras bırakanın hiçbir şekilde müdahale edemeyeceği, üzerinde tasarruf edemeyeceği şekilde bir miras hakkına sahip olan mirasçılara denir. Saklı pay sahibi mirasçılar, miras bırakanın altsoyu, anne-babası ve eşidir.
Ancak bazı durumlarda, miras bırakan, saklı pay sahibi mirasçıları mirasçılıktan çıkarabilir. Bu işleme mirastan ıskat veya mirasçılıktan çıkarma denir. Mirastan ıskat, miras bırakanın ölüme bağlı bir tasarrufla, yani vasiyetname veya miras sözleşmesiyle, saklı pay sahibi mirasçıyı miras hakkından mahrum bırakmasıdır. Mirastan ıskat, ancak kanunda belirtilen sebeplerin varlığı halinde geçerli olur. Mirastan ıskat, mirasçılar arasında uyuşmazlıklara ve davalara neden olabilecek önemli bir konudur.
Bu yazıda, mirastan ıskat sebepleri, ıskat çeşitleri, ıskat süreci ve itiraz yolları hakkında bilgi vermeye çalıştık. Umarız, bu yazı sizin için faydalı olmuştur. Miras hukuku ile ilgili daha fazla bilgi için, bir avukata danışmanızı tavsiye ederiz.
Yorumlar